Τεκές των Μπεκτασήδων στα Φάρσαλα
Το τάγμα των Μπεκτασήδων
Ένα από τα μουσουλμανικά μοναχικά τάγματα (δερβίσηδες) ήταν, επί τουρκοκρατίας, οι Μπεκτασήδες (Bektasi, δηλαδή ο ελευθεριάζων στα ήθη). Ιδρύθηκε από τον Χατζή Μπεκτάς Βελή, το 1357, στην Αμάσεια της Τουρκίας. Ο ίδιος θεωρείται ως ο ανάδοχος, δηλαδή ο νονός, των Γενίτσαρων (γενί τσερί, δηλαδή νέο στράτευμα). Έκτοτε το μοναχικό αυτό τάγμα αναπτύχθηκε και άκμασε σε πολλές περιοχές της οθωμανικής αυτοκρατορίας (Αλβανίας κυρίως).
Οι Μπεκτασήδες, ως αίρεση μουσουλμανική, ερμήνευαν φιλελεύθερα το κοράνι, δεν επέτρεπαν την πολυγαμία, ήταν ησυχαστές, δεν είχαν τζαμί (μόνο τεκέ, δηλαδή ερημητήριο), δεν νήστευαν στο Ραμαζάνι, και στον τεκέ τους προσέρχονταν ελεύθεροι μουσουλμάνοι αλλά και χριστιανοί. Γενικότερα ήταν πανθεϊστές, πίστευαν στη μετεμψύχωση και στη θρησκευτική ανοχή. Οι Μπεκτασήδες, ως μοναχικό τάγμα, καταργήθηκαν, στην Τουρκία, το 1925, επί Κεμάλ Ατατούρκ, αλλά συνέχισαν να υπάρχουν σε άλλα μέρη (Αλβανία, Ελλάδα κ.λπ.).
Οι γραπτές μαρτυρίες μιλούν για 3 τουλάχιστον τέτοια μοναχικά τάγματα (δερβίσικα) στην περιοχή των Φαρσάλων, επί Τουρκοκρατίας. Τα δύο ήταν Μπεκτασήδες και το άλλο άλλης αίρεσης (π.χ. Μεβλεβήτες, Καντιρήτες, Ριφαήτες κ.λπ.) όλα με δικό τους τεκέ. Έτσι, ένας τεκές βρισκόταν κοντά στο Ιρινί των Φαρσάλων (σημερινή Ασπρόγεια), ένας άλλος κοντά στο Τατάρι Φαρσάλων (σημερινή Ζωοδόχος Πηγή), κι ένας τρίτος έξω από το Πάνω Σιατερλί Φαρσάλων (σημερινός Δίλοφος).
Για τον τεκέ του Πάνω Σιατερλί έγραψε ο Leake τον Δεκέμβριο του 1809: Τον είδε, από απόσταση, μέσα σε κυπαρίσσια και περιβόλια, δύο μίλια νοτιοδυτικά του χωριού αυτού. Δεν προσδιορίζει, πάντως, αν ήταν των Μπεκτασήδων. Για τον τεκέ του Ταταρίου έγραψε πάλι ο Leake (Νοέμβριος 1805) ενώ υπάρχει και μία μαρτυρία στην αθηναϊκή εφημερίδα Αιών του 1881. Στον τεκέ αυτόν έμεναν 8 δερβίσηδες και 10 δόκιμοι και ήταν των Μπεκτασήδων. Ο τεκές ονομαζόταν «Του Μπαλή Μπαμπά» δηλαδή του Προφήτη… Ηλία. Ο επικεφαλής λεγόταν Χουσεΐν Μπαμπάς και ανήκε στην ειδικότερη αίρεση των Αλβανών του Αλή. Υπήρχε εδώ ο τάφος του ιδρυτή, κι άλλα κτίσματα (μανδρότοιχος, ξενώνες, αχυρώνες κ.λπ.).
Ο πιο ονομαστός τεκές των Μπεκτασήδων ήταν εκείνος του Ιρινί, 21 χλμ. βορειοανατολικά των Φαρσάλων, κτισμένος στη θέση χριστιανικού, βυζαντινού μοναστηριού ή εξωκλησιού, στο όνομα του Αγίου Γεωργίου, από όπου είχαν εντοιχιστεί πολλά κατάλοιπα στον τεκέ. Για τον τεκέ αυτόν έγραψε, λεπτομερώς, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, σε ταξίδι του, εδώ, το 1892, επισημαίνοντας ότι το προϋπάρξαν μοναστήρι ανήκε στο καθολικό δόγμα και όχι στο ορθόδοξο. Εγκαταλείφθηκε περί το 1640, οπότε και ιδρύθηκε ο τεκές, από τον Αλβανό Ντορμπαλή είτε Σεΐχ Μπαμπά. Κι εδώ αρχηγός είναι ο Αλή, όπως και στον τεκέ του Ταταρίου.
Ο τεκές περιβαλλόταν από υψηλό και παχύ μαντρότοιχο, πολεμίστρες και πυργίσκους, με υπόγειες διόδους και μυστικές καταπακτές, ενώ διέθετε δευτερεύοντα οικήματα (αποθήκες, σιτοβολώνες, στάβλους κ.λπ.). Οι μοναχοί ήταν 10. Ο τεκές ήταν διάσημος σ΄ όλη σχεδόν την ηπειρωτική Ελλάδα και πλούσιος (είχε τσιφλίκια τα χωριά Ιρινί και Αρντουάν και τις πέριξ εκτάσεις τους).
Οι δερβίσηδες είχαν το τατς (στέμμα), δηλαδή λευκό κάλυμμα στο κεφάλι, κι ο επικεφαλής (μπαμπά) έφερε πράσινο ράσο. Υπήρε το νεκροταφείο των υπηρετησάντων δερβισών κι ο τάφος του ιδρυτή Ντορμπαλή, με θολωτό δώμα, όπου ο εισερχόμενος έπρεπε να είναι ανυπόδητος.
Στοιχεία για τον τεκέ του Ιρινί δίδει και ο ερευνητής Δημοβ. Στεργιόπουλος. Ο Στεργιόπουλος ισχυρίζεται ότι το προϋπάρξαν εδώ βυζαντινό μοναστήρι δεν ήταν επ’ ονόματι του Αγίου Γεωργίου αλλά επ’ ονόματι της Αγίας Ειρήνης κι ότι, επί Φραγκοκρατίας, οι παπικοί το μετέτρεψαν στο όνομα του Αγίου Γεωργίου. Προσθέτει, μάλιστα, ότι το όνομα της Αγίας Ειρήνης, επέζησε, ετυμολογικώς, στο κοντινό τοπωνύμιο – χωριό Ιρινί.
Ο τεκές λειτουργούσε μέχρι το 1973. Έκτοτε, και θανόντος του τελευταίου μπουμπά (έτσι τον αποκαλούσαν οι Φαρσαλινοί), έμειναν ερειπωμένα οικήματα και (δυστυχώς) συλημένοι τάφοι. Κάθε Πρωτομαγιά οι φαρσαλινοί και όχι μόνο επισκέπτονταν την περιοχή, ταράσσοντας την ιερότητα τη σιωπή και το μεγαλείο του τοπίου, εδώ, ευωχούμενοι.
Τα στοιχεία ελήφθησαν από το αρχείο του αείμνηστου πρώην δημάρχου Φαρσάλων και δικηγόρου Λάκη Βαϊρακλιώτη.
