Προϊστορία – Μυθολογία
ΘΕΤΙΔΑ ΚΑΙ ΠΗΛΕΑΣ –ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΕΡΥΘΡΟΜΟΡΦΟΥ ΑΓΓΕΙΟΥ ΤΟΥ 490 π.Χ. – CABINET DES MEDAILLES – ΠΑΡΙΣΙ
Τα Φάρσαλα, ως χώρος (τόπος) ανήκουν στο εκτεταμένο Βασίλειο (επικράτεια της Φθίας).
Η πόλη όμως Φθία (το “άστυ”, πρωτεύουσα) του Πηλέα και του Αχιλλέα δεν έχει εντοπιστεί επιστημονικώς. Τοποθετείται στην κοιλάδα του Σπερχειού ποταμού (αρχαιολογική άποψη) και κατ’ άλλους στα σημερινά Φάρσαλα. Ο Οικισμός τότε, βρισκόταν στο λόφο της σημερινής Αγίας Παρασκευής (μητρόπολη). Οι Φυλές που επικράτησαν ήταν οι Αχαιοί και αχαϊκές λαότητες (Μυρμιδόνες, Έλληνες, Φθίοι)
Πρόσωπα των οποίων το όνομα συνδέθηκε με τα Φάρσαλα είναι οι: Δευκαλίων, Πύρρα, Έλλην, Πηλέας, Θέτιδα, Αχιλλέας.
Ξακουστό ποτάμι της περιοχής είναι ο Ενιπέας
ΑΧΙΛΛΕΑΣ
Γιος τους Πηλέα και της Θέτιδας, ο πολυθρήνητος ήρωας του Τρωικού πολέμου. Ανατράφηκε, μορφώθηκε, και διαπαιδαγωγήθηκε στο Πήλιο, με δάσκαλο τον Κένταυρο Χείρωνα. Σπούδασε μουσική και Ιατρική. Η Θέτιδα τον έστειλε στη Σκύρο για να μην πάρει μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Εκεί τον βρίσκει ο Οδυσσέας ντυμένο με γυναικεία ρούχα για να μην τον αναγνωρίσουν και τον πάρουν στον πόλεμο. Ο Οδυσσέας αποκαλύπτει την ταυτότητα του Αχιλλέα και συμμετέχει στον πόλεμο. Ήταν επικεφαλής των Μυρμιδόνων και των Ελλήνων στην Τροία. Σκοτώθηκε στην Τροία από τον Πάρη, μαζί με την βοήθεια του Θεού Απόλλωνα, χτυπημένος με βέλος στη φτέρνα (“Αχίλλειος Πτέρνα”).
Η ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΑΧΙΛΛΕΑ ΣΕ ΡΩΜΑΪΚΟ ΑΝΑΓΛΥΦΟ – ΠΕΡΙ ΤΟ 240 μ.Χ. – ΜΟΥΣΕΙΟ ΛΟΥΒΡΟΥ – ΠΑΡΙΣΙ
ΜΥΡΜΙΔΟΝΕΣ
Οι Μυρμιδόνες ήταν μια αχαϊκή “φάρα” που εισέβαλε στη Φθία, με ηγέτη τον Πηλέα, στα πλαίσια της εξάπλωσης των Αχαιών. Συγγένευαν με τους Έλληνες, τους κατοίκους δηλαδή της περιοχής “Ελλάς” που ήταν και αυτοί αχαϊκό φύλλο.
ΕΛΛΗΝΕΣ - ΕΛΛΑΣ
Οι κάτοικοί της, οι Έλληνες ήταν Αχαϊκό φύλλο και συγγένευαν με τους Μυρμιδόνες. Στην περιοχή ανήκαν πιθανότατα και οι Λοκροί.
ΑΡΧΑΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ
Η Ιστορία των Φαρσάλων αρχίζει από το 1100 π.Χ . Ο οικισμός αναφέρεται, πλέον ως “η Φάρσαλος” [η λέξη Φάρσαλος προέρχεται από το “Φάρσος” και “Άλος” δηλ. τμήμα της Άλου (πόλη της ομηρικής Φθίας)].
Τα Φάρσαλα είναι περιτειχισμένα, έχουν “ακρόπολη”. (σήμερα το βουνό Αϊ Λίας).
Τα Φάρσαλα ήταν πρωτεύουσα της Θεσσαλικής “Τετράδος Φθιώτιδος” και της “Περιοικίδος Αχαΐας Φθιώτιδος”. Ήκμασε κυρίως τον 4ο π.Χ αιώνα. Ξακουστό ποτάμι τους ο Απιδανός
Άρχοντες (ταγοί) που διακρίθηκαν την εποχή εκείνη: Δάοχος, Πολυδάμας Μενωνίδες. Υπήρξαν και Ολυμπιονίκες από τα Φάρσαλα. Πολλά ευρήματα της αρχαίας Φαρσάλου εκτίθενται στα μουσεία Αλμυρού, Αθηνών, Δελφών και Λούβρου.
Ήταν η πατρίδα τού γένους των Εχεκρατηδών, που συμμάχησαν με τους Αθηναίους κατά τους Περσικούς Πολέμους. Από το 400 π.Χ. οι κάτοικοί της αντιστάθηκαν στον τύραννο των Φερών με επιτυχία. Από τα Φάρσαλα διήλθε η στρατιά του Ξέρξη.
Νότια των Φαρσάλων κοντά στο όρος Ναρθακίου ( Κασιδιάρης ) έγινε το 394 π.χ. η γνωστή μάχη μεταξύ των Θεσσαλών και των στρατευμάτων των Ασιατών υπό τον βασιλέα της Σπάρτης Αγησίλαο Β’. Στην μάχη αυτή ο Αγησίλαος κατατρόπωσε το Θεσσαλικό ιππικό και εις ανάμνηση της νίκης ήγειρε μεγαλοπρεπές μνημείο. Υπήρξε μέλος τού Θεσσαλικού Κοινού και υποστηρικτής του Φιλίππου Β, τής Μακεδονίας.
Μετά τον θάνατο τού Μεγάλου Αλεξάνδρου, επικράτησε η αντιμακεδονική μερίδα, αλλά ο Αντίπατρος κατέλαβε εκ νέου την πόλη το 322 π.Χ.
Η ΜΑΧΗ ΤΟΥ 48π.Χ.
Ας προχωρήσουμε σ’ αυτήν την συμπληρωματική μαρτυρία. Πρώτα μολονότι η μάχη ονομάζεται γενικά «Μάχη της Φαρσάλου» υπάρχουν τέσσερις συγγραφείς: 1) ο συγγραφέας του Bellum Alexandrinum, 2) ο Frontiηus, 3) ο Ευτρόπιος και 4) ο Orusiυs, οι οποίοι την τοποθετούν σαφέστατα στην Παλαιοφάρσαλο. Ο Πλούταρχος προσθέτει τις ακόλουθες καθοριστικές λεπτομέρειες: «Η μάχη έγινε κοντά στη Φάρσαλο. αφού οι δυο στρατοί είχαν στρατοπεδεύσει στα Φαρσάλια πεδία. Τα στρατόπεδο του Πομπήιου ήταν κοντά σε ελώδη περιοχή. Ο Βρούτος (ένας από τους στρατηγούς του) δραπέτευσε απ’ αυτό από μια πύλη που οδηγούσε σε τοποθεσία γεμάτη καλάμια και νερά, απ’ όπου κατέφυγε νύχτα στη Λάρισα». Ο Frontinus δηλώνει ότι «ο Πομπήιος τοποθέτησε 600 ιππείς στα δεξιά του και στήριξε την πτέρυγα αυτή στον Ενιπέα», ενώ «ο Καίσαρας είχε το αριστερό του τμήμα προφυλαγμένο από έλη. Ο Lucanus επίσης κατονομάζει τον Ενιπέα και αναφέρει το έλος του. Ο Αππιανός μας πληροφορεί ότι ο Καίσαρας έφτασε στη Φάρσαλο και ότι η ράχη έγινε ανάμεσα στη Φάρσαλα και στον ποταμό Ενιπέα. Ο Πολύαινος στα βιβλίο του «Στρατηγήματα» έγραψε: «Καίσαρ Πομπηϊω παρετάσσετο περί Φάρσαλον» και «Καίσαρ εν Φαρσάλω Πομπήιον ενίκησεν».
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ
Την Βυζαντινή εποχή τα Φάρσαλα ήταν έδρα επισκόπων και ανήκουν στην περιοχή “Ελλάδος”. Υπέστησαν την κατοχή Φράγκων, Καταλανών και Σέρβων.
Εντάχθηκε στην επαρχία Θεσσαλίας με πρωτεύουσα την Λάρισα και συμμετείχε σε όλα τα ιστορικά γεγονότα της ευρύτερης περιοχής. Κατά τους Μέσους Βυζαντινούς χρόνους η πόλη γνώρισε μεγάλη οικονομική άνθηση, αλλά κατά την Υστεροβυζαντινή Περίοδο παράκμασε. Κατά τον 14ο αιώνα εντάχθηκε στο Καταλανικo δουκάτο των Αθηνών
ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑ
Η πόλη κατά την διάρκεια τής Τουρκοκρατίας ήταν έδρα μπέηδων, που νέμονταν τις εύφορες εκτάσεις τής περιοχής και στις αρχές τού 19ου αιώνα έγιναν τσιφλίκι του Αλή πασά. 0 πληθυσμός της, σύμφωνα με τις πληροφορίες που μάς παρέχει ο Γάλλος πρόξενος στην Θεσσαλονίκη Μπωζούρ (Beaujour), έφθανε στις 5.000, η πόλη αποτελούσε ένα από τα κυριότερα κέντρα βαφής βαμβακερών ειδών και η εμποροπανήγυρή της, το δεύτερο δεκαπενθήμερο τού Αυγούστου, ήταν η σημαντικότερη τής Θεσσαλίας, καθώς συνέπιπτε με την συγκομιδή των δημητριακών. Κατά την διάρκεια των Ορλοφικών δοκιμάστηκε από τους Τουρκαλβανούς που επέστρεφαν από την Πελοπόννησο μετά την καταστολή τής εξέγερσης, αλλά ανέκτησε την εμπορική σημασία της τα επόμενα χρόνια.
Στην επανάσταση τού 1854 στην Θεσσαλία, στην Μακεδονία και στην Ήπειρο, πολλοί κάτοικοι της κατατάχθηκαν στα εθελοντικά σώματα, όπως επίσης και στην επανάσταση τού 1878. Μετά την ένωση τής Θεσσαλίας με την Ελλάδα το 1881, η οικονομική ζωή στην πόλη γνώρισε νέα ακμή, που συνεχίστηκε και στις επόμενες δεκαετίες. Κατά τον πόλεμο τού 1897, στα Φάρσαλα διεξήχθη σκληρή μάχη εναντίον των Τούρκων, στις 24 Απριλίου όμως οι ελληνικές δυνάμεις αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στον Δομοκό.
ΝΕΩΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο έγινε και η μάχη των Φαρσάλων στις 23-4-1897.
Τα Φάρσαλα γίνονται γνωστά και για το τυπικό γλυκό “Χαλβάς Φαρσάλων”.
Κατά τον Β, Παγκόσμιο Πόλεμο, τα Φάρσαλα δοκιμάστηκαν λόγω τής Θέσης τους: βομβαρδίστηκαν τις πρώτες μέρες τού Απριλίου 1941 από γερμανικά αεροπλάνα, που προξένησαν σοβαρές ζημιές, και κατά την Κατοχή πλήρωσαν ακριβά την συμμετοχή των κατοίκων στην Εθνική Αντίσταση. Στο τέλος Μαρτίου τού 1943, η πόλη πυρπολήθηκε από τους Ιταλούς και 200 περίπου κάτοικοί της εκτελέστηκαν σε αντίποινα για την δράση των ανταρτών.
Η πόλη επλήγη από σεισμούς το 1954 και το 1957.
Τα Φάρσαλα είναι έδρα Δήμου και πρωτεύουσα την ομώνυμης επαρχίας. Ανήκει διοικητικά στο νομό Λάρισας και εκκλησιαστικά στην Καρδίτσα (Μητρόπολη Θεσσαλιώτιδος και Φαναριοφαρσάλων)
Σήμερα είναι μια σύγχρονη και δυναμική κωμόπολη με πληθυσμό 18.000 κατοίκων
