Όχι μόνον η πόλη των Φαρσάλων, αλλά και η ευρύτερη περιοχή του Δήμου είναι έμπλεη αρχαίας ιστορίας. Σημαντική πόλη, κυρίως της κλασικής και ελληνιστικής περιόδου της αρχαίας Ελλάδας, (5ος έως 2ος αιώνας π.Χ.) υπήρξε και η Σκοτούσσα.
Η Σκοτούσσα έστεκε πάνω στους λόφους, στην οδό που οδηγούσε από τη Φάρσαλο στις Φερές, ανάμεσα σε δύο παράλληλες ποτάμιες κοιλάδες. Τώρα τα ερείπιά της είναι ορατά στο δρόμο που συνδέει τα χωριά Άνω Σκοτούσα και Αγία Τριάδα του Δήμου Φαρσάλων. Με βάση τις τετραρχίες στις οποίες είχαν χωρίσει οι Θεσσαλοί την επικράτειά τους, η Σκοτούσσα ανήκε στην «Τετράδα Πελασγιώτιδα», πρωτεύουσα της οποίας ήταν η Λάρισα και άλλες μεγάλες πόλεις οι Φερές και η Κραννώνα.
Το όνομά της συνδέεται πιθανώς με το αρχαίο επίθετο « σκοτόεις – σκοτόεσσα – σκοτόεν», που σημαίνει μεν σκοτεινός, με την έννοια όμως, του ασαφούς, του απόκρυφου. Η ετυμολογία συσχετίζει την πόλη με το πλησίον αυτής (σε απόσταση δεκαπέντε σταδίων) δενδρομαντείο του Φηγωναίου Διός (φηγός = δρυς, βελανιδιά), στο οποίο οι ιερείς έδιναν τους, ακατάληπτους συχνά, χρησμούς τους ερμηνεύοντας την κίνηση των φύλλων του ιερού δέντρου του Διός. Το ίδιο συνέβαινε και στο πανάρχαιο μαντείο του Δωδωναίου Διός, στη Δωδώνη της Ηπείρου.
Σύμφωνα με τα όσα ο Πλούταρχος μας παραδίδει ( Πλούταρχος, Θησεύς, 27), στους λόφους κοντά στη Σκοτούσσα και τις Κυνός Κεφαλάς υπήρχε ο τάφος των θρυλικών Αμαζόνων, που έχασαν εκεί τη ζωή τους διερχόμενες από την Αθήνα προς την πατρίδα τους.
Αν και η πόλη δεν έχει, ακόμη, εκτενώς ανασκαφεί, με βάση τα ορατά ερείπιά της, μπορεί κανείς να πει ότι περιβαλλόταν από τείχος μήκους περί τα τέσσερα (;) χιλιόμετρα, ενισχυμένο κατά τόπους από σαράντα τέσσερις (;) τετράγωνους και κυκλικούς πύργους, ενώ οι πύλες του ήταν πιθανώς πέντε. Διαθέτει ακρόπολη, χωριστά τειχισμένη, στάδιο και θέατρο.
Η Σκοτούσσα, την περίοδο της ακμής της, ήταν πλούσια, καθώς εκμεταλλευόταν τους εύφορους σιτοβολώνες της και έκανε μάλιστα εξαγωγή σιτηρών. Την οικονομική της ισχύ μαρτυρά το γεγονός ότι, περί το 480 π.Χ., είχε προχωρήσει σε κοπή νομίσματος ( αργυρό ημίδραχμο και δραχμή ), που έφερε στον εμπροσθότυπο μορφή ίππου και στον οπισθότυπο έναν κόκκο σιταριού. Αυτή ήταν η αρχή μιας μακράς περιόδου πλούσιας, ανεξάρτητης νομισματοκοπικής δράσης, που φθάνει μέχρι το 200 π.Χ. Η θεματολογία των νομισμάτων της ακολουθεί αυτή του Κοινού των Θεσσαλών με συχνά στοιχεία τον ίππο, τον κόκκο σιταριού, τον Ηρακλή και τον Ποσειδώνα.
Η πόλη υπήρξε διάσημη, όπως και η Φάρσαλος, για το ιππικό της.
Τη δραματικότερη στιγμή της την έζησε το 369 π.Χ. όταν, κατά τη διάρκεια της επίθεσης, που εξαπέλυσε ο τύραννος των Φερών Αλέξανδρος – εκείνος που ο Ξενοφών αποκάλεσε «Ἄδικον ληστήν καί κατά γῆν και κατά θάλατταν» (Ελληνικά σ. 4,35), εναντίον όλων των Θεσσαλών ευπατρίδιδων για να υφαρπάξει την εξουσία – εισέβαλε στην πόλη, κατέσφαξε όλον τον ανδρικό πληθυσμό και τον πέταξε σε διπλανή χαράδρα.
Το 364 π.Χ., ο Θηβαίος στρατηγός Πελοπίδας, προσκεκλημένος από τους υπόλοιπους Θεσσαλούς, εισβάλει στη Θεσσαλία με ισχυρές δυνάμεις και συγκρούεται με το στρατό του Αλεξάνδρου των Φερών στη θέση Κυνός Κεφαλαί (στην περιοχή της Σκοτούσσας). Ο Βοιωτός υποχρέωσε το Φεραίο σε πανωλεθρία, έχασε όμως στη μάχη τη ζωή του.
Στην ίδια θέση, δηλαδή στις Κυνός Κεφαλαί, το 197 π.Χ κατά το Β’ Μακεδονικό πόλεμο, ο Ρωμαίος στρατηγός Τίτος Κόιντος Φλαμίνιος νίκησε κατά κράτος το Φίλιππο Ε’ της Μακεδονίας. Νωρίτερα όμως, η Σκοτούσσα είχε προλάβει να γνωρίσει μία νέα ακμή, υπό την προστασία του Φιλίππου Ε’, ο οποίος διέκρινε τη δυνατότητα της πόλης να τροφοδοτεί τα στρατεύματά του και τη μετέτρεψε σε στρατιωτικό του κέντρο. Ο Πλούταρχος αναφέρει την ύπαρξη ενός χώρου (προφανώς ομαδικού τάφου), αποκαλούμενου «Πολυάνδριον», όπου ο Φίλιππος Ε’ μίλησε στους στρατιώτες του πριν από τη μάχη με το Φλαμίνιο.
Το 191 π.Χ. και ενώ η πόλη φαινόταν να ξαναβρίσκει την ισχύ της, καταλαμβάνεται από τον Αντίοχο, ηγεμόνα της Συρίας, ο οποίος, σύμφωνα και πάλι με τον Πλούταρχο, ύψωσε τύμβο επάνω από τον ομαδικό τάφο των πεσόντων Μακεδόνων στη μάχη των Κυνός Κεφαλών.
Στα μέσα του 2ου αιώνα μ.Χ., το τέλος της πορείας μέσα στην ιστορία αυτής της σημαντικής πόλης έχει, ήδη, γραφτεί, καθώς ο Παυσανίας την αναφέρει ως ακατοίκητη.
Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι από τη Σκοτούσσα καταγόταν ο διάσημος αρχαίος αθλητής και ολυμπιονίκης, Πολυδάμας ο Σκοτουσσαίος. Υπήρξε διάσημος, όχι μόνον για την ολυμπιακή του νίκη στο παγκράτιο[1] το 408 π.Χ., κατά την 93η Ολυμπιάδα, αλλά κυρίως για την εξωπραγματική του δύναμη, εφάμιλλη μόνον με αυτή του Ηρακλή. Κατά τον Παυσανία, ήταν ο πιο μεγαλόσωμος άνθρωπος που έζησε ποτέ (Παυσανίας, Ηλιακών Β 5.1). Στη σφαίρα του μύθου κινούνται οι θρυλούμενοι άθλοι του και ο θάνατός του ( Παυσανίας, Ηλιακών Β 5.8-9 ).
Φωτογραφικό υλικό
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Αθανασίου Μήτσος, Αναζητώντας την Φθία και την Ελλάδα, Αθήνα 2009
Βαϊρακλιώτης Λάκης, Τα Φάρσαλα στην Αρχαότητα (Προϊστορία – Μυθολογία – Ιστορία), Φάρσαλα 1990
Bequignon Yves, Ẻtudẻs Thessaliẻnnes, BCH, 1932
Botsford & Robinson, Αρχαία Ελληνική Ιστορία, Αθήνα 1995
Haagsma J. Margiet, Karapanou Sophia and Gouglas Sean, Excavations of the Kastro at Kallithea, ΑΔ 2007, σελ. 5 – 14
Helly Bruno, Élẻments pour une histoire de la distribution des territories en Thessalie de l’ ẻpoque Nẻolithique à la fin de l’ Antiquité, Πρακτικά 1ου Διεθνούς Συνεδρίου Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Θεσσαλίας, Τόμος I, σελ. 194 – 205, Λάρισα 2006
Θεοχάρης Δ., Νεολιθικός Πολιτισμός, Αθήνα 1981
Καραπάνου Σ. – Κατακούτα Στ. , Φάρσαλα, Ιστορία και Αρχαιολογικά Δεδομένα, ΥΠΠΟ, ΙΕ’ ΕΠΚΑ ΛΑΡΙΣΑΣ
Καραπάνου Σ., Ελληνοκαναδική Αρχαιολογική Έρευνα στο “Κάστρο” Καλλιθέας Φαρσάλων, ΑΔ 2008, σελ. 6 – 9
Κατακούτα Στ. – Τουφεξής Γ. , Τα τείχη της Φαρσάλου, ΘΕΣΣΑΛΙΑ, Δεκαπέντε χρόνια αρχαιολογικής έρευνας 1975 – 1990, Αποτελέσματα και
Προοπτικές, Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου της Λυών, 17 – 22 Απριλίου 1990, Τόμος Β’, σελ. 189 – 200, Αθήνα 1994
Κοκκορού – Αλευρά Γ., Η Τέχνη της Αρχαίας Ελλάδας, Αθήνα 1991
Νέα Δομή, τόμος 3, σελ. 31
Οικονόμου Κ.Α., Η Λάρισα και η Θεσσαλική Ιστορία, Τόμος Β’, “Από τις απαρχές της προϊστορίας, στην Τετραρχία και τη Ρωμαιοκρατία” (8000–197 π.Χ.), Λάρισα 2007
Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάννικα, τόμος 6, σελ. 303
Πάπυρος – Λαρούς – Μπριτάννικα, τόμος 59, σελ. 181
Πρακτικά Α’ Συνεδρίου Φαρσαλινών Σπουδών, Λάρισα 1994
Stählin Friedrich, Η Αρχαία Θεσσαλία, Φ.Ι.ΛΟ.Σ. Τρικάλων, Θεσσαλονίκη 2002
A. Wace – M. Thompson, Prehistoric Thessaly, 1912
http://el.wikipedia.org/wiki/Φάρσαλα
www.farsala.gr/διαδικτυακές πύλες- δήμος Φαρσάλων- ιστορία
www.achilles.gr/old.farsalos.htm
http://odysseus.culture.gr/ Ακρόπολη Φαρσάλων
http://odysseus.culture.gr/ Θολωτός Τάφος Φαρσάλων
http://www.polidamantas.gov.gr (Διαδικτυακές Πύλες – Δήμος Πολυδάμαντα – Ιστορία)
http://www.hellinon.net/NeesSelides/Fthia.htm
http://el.wikipedia.org/wiki/Φθία
www.e-istoria.com/t4.html
